1. A-null ’s a-nall
Màiri NicLeòid & Fay NicDhiarmaid, Bòrd na Gàidhlig
Òrain is rannan sìmplidh airson cleachadh anns na seiseanan 0-3 le clann agus pàrantan. Tha rannsachadh air sealltainn gu bheil òrain is rannan cho cudromach ann a bhith a’ togail agus a’ cleachdadh cànan agus ga stèidheachadh.
2. Go! Gaelic
Jackie Mullen
Bidh Jackie Mullen, bho Sgioba Sgaoilidh Go!Gaelic aig Stòrlann, a’ dèanamh bùth-obrach air mar a ghabhas an goireas Go! Gaelic a chleachdadh còmhla ri luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig bhon Tràth Ìre chun na Dàrna Ìre.
Bidh cothrom ann coimhead air planadh adhartais do Luchd-ionnsachaidh a tha ag ionnsachadh Gàidhlig mar L2 agus L3. Bidh Jackie, a dh’ionnsaich Gàidhlig i fhèin, a’ toirt trèanadh ann an GLL (Gaelic Language Learning) do thidsearan ann am meadhan Alba.
’S e prògram sònraichte a th’ ann an GLL (GLPS roimhe) le trèanadh, taic agus goireasan a dh’ullaicheas tidsearan leis na sgilean Gàidhlig agus na modhan teagaisg a tha riatanach gus Gàidhlig a lìbhrigeadh mar L2 no L3 bhon Tràth Ìre chun an Dàrna Ìre sa bhun-sgoil.
3. Cò tha sin?
Dougie Beck
A’ cleachdadh phupaidean airson cànan a bheothachadh le clann òg agus pàrantan.
A’ coimhead ri leabhraichean a thoirt beò le bhith a’ cleachdadh phupaidean agus ris an t-eòlas agus na sgilean againn fhèin a neartachadh. Diofar eisimpleirean airson pupaidean sìmplidh a chruthachadh le clann.
4. Tiugainn a-mach
Alasdair MacDhaibhidh
Cothrom a dhol a-mach mu chuairt an Taigh-òsta agus coimhead dè na rudan a nì sinn còmhla le clann òg agus pàrantan a-muigh anns an àrainneachd – ’s dòcha fiù ’s a’ coimhead airson mheanbh-bhiastagan.
A’ cruthachadh ghoireasan sìmplidh airson cleachdadh le clann a bhith a’ cluich a-muigh.
5. Cànan is cleachdadh
Alice Sharpe, Experiential Play
A’ cruthachadh àrainneachd làn Gàidhlig, stèidhichte air rannsachadh anns na tràth ìrean agus bogadh cànain. Tòrr mòr fios is rudan airson cànan a neartachadh le clann agus pàrantan. Ag obair còmhla le clann aig diofar aoisean.
6. Messy Play
MessyNess
Bùth-obrach air cluich le stuthan eadar-dhealaichte mar slaman-milis, cop, poll, gainmheach, duilleagan, flùr, uisge, dèideagan agus abair tòrr spòrs.
7. Fasgadh
Alasdair MacDhaibhidh
A’ cruthachadh àiteachan a-muigh airson clann a bhith a’ cluich agus ag ionnsachadh – a’ togail dens, ionadan-fasgaidh agus beagan sgilean “Bushcraft”.
Tha cothrom cuideachd aig riochdairean nan Tràth Ìrean bùth-obrach bun-sgoile a fhrithealadh (Seiseanan 1, 2, 3 agus 4).
1. Reflective Reading (Bun-sgoil & Trath Ìrean)
Anna Glennie agus Jayne NicAsgaill
Air a chruthachadh gu sònraichte airson Alba, tha Reflective Reading – leughadh le tuigse – na mhodh-obrach a ghabhas cleachdadh bho P1 gu P7 agus nas fhaide air adhart.
’S e seo dòigh-obrach thogarrach air:
- tuigse, buileachadh ann an leughadh agus togradh airson leughadh a leasachadh do na h-uile
- leughadh a dhèanamh na annas às ùr, le beachdan agus gnìomhan spòrsail, tarraingeach airson leughadh a theagasg
- luchd-leughaidh fad-bheatha a chruthachadh aig a bheil deagh chleachdaidhean leughaidh, ris an còrd teacsa den h-uile riochd
Air a dhealbhachadh gu bhith na ‘ath-cheumannan’ do leughadh ann an Alba, tha Reflective Reading a’ freagairt nan amasan aig a’ Churraicealam airson Sàr-mhathais, a’ gabhail a-steach nan Eòlasan agus nam Builean, agus nan 7 Prionnsapalan.
Bidh còmhradh-ionnsachaidh air leughadh gus taic a chur ri AifL air a thòiseachadh ’s air a bhrosnachadh le Measaidhean Leughaidh sìmplidh.
A bharrachd air seo, chaidh tagsonamaidh ùr do leughadh a chruthachadh gus dèanamh cinnteach gu bheil àrd-sgilean smaoineachaidh air am fighe a-steach ann an teagasg leughaidh.
Còrdaidh e ri clann agus ri tidsearan a bhith a’ cleachdadh Combaist a’ Chomais-tuigse, a’ cruthachadh Mapaichean Ghnìomhan agus a’ dèanamh gnìomhan Textplorers.
2. Obair PE sa bhun-sgoil
Megan NicChoinnich
Anns a’ bhùth-obrach seo, gheibh thu cothrom eòlas a chur air obair agus geamannan PE airson gach ìre sa bhun-sgoil.
Coimheadaidh sinn air na goireasan PE a th’ ann agus gheibh thu fiosrachadh air mar a chuireas tu air dòigh seata leasanan agus plana bliadhail PE.
3. A’ teagasg ealain sa bhun-sgoil
Magaidh Nic a’ Ghobhainn
A’ cur eòlas gnìomhach air stuthan agus dòighean a ghabhas cur ri cuspairean, pròiseactan agus ionnsachadh tarsainn air a’ churraicealam.
4. Dràma sa bhun-sgoil
Dougie Beck
Soilleireachadh, daingneachadh, measadh agus taisbeanadh: dràma air feadh a’ Churraicealaim.
Gabhaidh dràma cleachdadh gu làitheil air feadh a’ Churraicealaim, ‘s i a’ cur gu mòr ri ionnsachadh agus coileanadh chloinne aig gach ìre sa bhun-sgoil:
- a’ brosnachadh sgoilearan gu bhith a’ co-obrachadh gu h-èifeachdach
- a’ leasachadh farsaingeachd tuigse agus a’ brosnachadh smaoineachadh cruthachail domhain
- a’ toirt cothrom do thidsearan agus sgoilearan ri chèile adhartas a mheasadh agus soirbheachas agus ionnsachadh a thaisbeanadh
NB: cha bhi a’ bhùth-obrach seo a’ gabhail gnothach ri dràma an àrd-ùrlair, ged a ghabhas cuid mhath dhith cleachdadh ann an suidheachaidhean taisbeanail.
5. Àireamhachd
Shona NicDhòmhnaill
A’ cleachdadh adhartas Àireamhachd na Gàidhealtachd gus sealltainn mar a ghabhas sgilean àireamhachd a leasachadh, agus na goireasan practaigeach a ghabhas cleachdadh gus seo a dhèanamh.
6. Suas leis a’ Ghàidhlig
Sandra Cunniffe agus Ealasaid Anna Croall
Dòighean obrach airson brosnachadh agus a’ neartachadh na Gàidhlig a h-uile là anns a’ Bhun-sgoil.
7. RAFA
Fiona NicAonghais & Seonag NicDhòmhnaill
Tha RAFA (Raising Attainment for All – Ag Àrdachadh Buileachadh do na h-Uile)) na phàirt den CYPIC (Children and Young People’s Improvement Collaborative – Co-obrachadh Leasachaidh do Chlann agus Òigridh), dòigh-obrach leasachaidh mhòr nàiseanta.
’S e modh-eòlas leasachaidh le structair mionaideach a th’ ann ach tha e èifeachdach agus furasta.
Tha e stèidhichte air a’ chuairt PDSA – Plan – Do – Study – Act. ’S e an t-amas ‘tòiseachadh beag’ a dhèanamh, le sgoilearan fa leth no le buidhnean beaga gus atharrachadh fheuchainn, agus an uair sin ‘leudachadh’ gus an clas gu lèir no an sgoil gu lèir a thoirt a-steach.
Tha ‘diagraman dhràibhearan’ – anns a bheil targaid SMART (cò, dè, dè cho mòr, cuin), prìomh dhràibhearan agus iar-dhràibhearan – gan cleachdadh airson planadh.
Tha ‘Clàran ruith’ gan cleachdadh gus adhartas a chlàrachadh agus, gu cudromach, gus atharrachadh a dhèanamh nuair a bhios sgòran nas slaodaiche no a’ dol sìos.
Mar seo, tha an dòigh-obrach sùbailte agus gu tric tha an t-adhartas luath.
8. Co-mheasadh
Christeen NicLeòid
Tha co-mheasadh riatanach ann a bhith a’ tuigsinn, a’ co-roinn agus a’ cleachdadh shlatan-tomhais gu cunbhalach tarsainn air a’ churraicealam agus aig gach ìre.
Tha an tuigse cho-roinnte seo a’ buntainn do na sgilean agus don eòlas a tha a dhìth airson ‘pasgan’ de bhuilean aithnichte agus aontaichte, do luchd-obrach agus luchd-ionnsachaidh, a thèid a choileanadh le amasan-ionnsachaidh agus slatan-tomhais soirbheachais de dheagh ghnè.
A bharrachd air seo, bidh co-mheasadh de dheagh ghnè cuideachd a’ leasachadh tuigse cho-roinnte air àrd-ghnìomhan, àrd-cheistean agus àrd-mheasaidhean iomlanach.
Le bhith a’ com-pàirteachadh ann an co-mheasadh de dheagh ghnè agus a’ faighinn fios air ais, bidh piseach a’ tighinn air càileachd an ionnsachaidh agus an teagaisg, agus bidh slatan-tomhais agus dàta a’ fàs nas làidire.
9. Gràmar
Gille Brìghde MacIlleMhaoil
Bidh Gillebrìde Mac ‘IlleMhaoil bho Oilthigh Ghlaschu a’ mìneachadh cuid dhe na puingean gràmair as bunaitiche agus as trice a bhios sgoilearan a’ faighinn cearr. Bidh seo air a lìbhrigeadh tro mheadhan na Gàidhlig agus bidh cothrom ann ceistean gràmair a thogail agus a dheasbad cuideachd.
10. Litreachadh le Lasadh
Gwen Culbertson agus Màiri NicDhòmhnaill
Thig còmhla ri Gwen agus Màiri airson seisean litreachaidh – cothrom goireasan a tha ri fhaotainn a chleachdadh agus obrachadh còmhla airson goireasan ùra a chruthachadh airson gach ìre sa bhun-sgoil.
11. Litearrachd
Alison Buchanan agus Claire NicDhòmhnaill
Bidh an seisean seo mu dheidhinn an t-suidheachaidh ann an Glaschu agus mar a tha Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu ag àrdachadh buileachadh do na h-uile tro litearrachd. Bidh cothrom ann airson conaltradh air:
- suidhichidhean ann an diofar sgoiltean agus na cnapan-starra ionnsachaidh a th’ ann
- ag obair ann an com-pàirteachas
- goireasan feumail airson taic
1. A’ toirt taic do dh’oileanaich ASN sa chlas
An Dr Fiona Lyon agus Catriona Chaimbeul
Bha a’ bhùth-obrach phractaigeach seo a’ coimhead air an Leabhar-taic ASN air-loidhne a bharrachd air a bhith a’ cruthachadh liostaichean fhaclan le prògram bathar-bog.
Chaidh coimhead air goireasan taic litearrachd agus fhuair luchd-frithealaidh cunntas air a’ phròiseact measadh leughaidh.
Chaidh coimhead air gnothaichean practaigeach a thaobh a bhith a’ toirt taic do sgoilearan air a bheil dyslexia – agus le sin do sgoilearan gu lèir!
2. Comic Life
Chris Mitchell
’S e Comic Life 3 an app leis a h-uile dad a tha a dhìth ort gus comaig sònraichte a dhèanamh bho na dealbhan agad fhèin. Loma làn de sheòrsaichean clò, teamplaidean, pannalan, bailiùnaichean, caipseanan, agus ealain-litrichean, tha Comic Life na app spòrsail, cumhachdach a tha furasta a chleachdadh.
Anns a’ bhùth-obrach seo, seallaidh Chris dhut mar a chleachdas tu an app agus meadhanan eile gus goireasan a chruthachadh dha sgoilearan.
3. Comharran-adhartais airson Litearrachd agus Gàidhlig
(B-s & À-s 1-3)
Foghlam Alba
Anns an t-seisean seo, gheibh luchd-teagaisg cothrom eòlas nas fheàrr a chur air na comharran-adhartais airson Litearrachd agus Gàidhlig, gu sònraichte airson èisteachd agus labhairt.
’S e amas an t-seisein tuigse nas doimhne a thoirt do luchd-teagaisg air na h-ìrean nàiseanta a tha na Comharran-adhartais a’ toirt, tarsainn air foghlam farsaing coitcheann.
Am measg nam prìomh chuspairean a thèid a thaisbeanadh agus a dheasbad tha:
- A’ cleachdadh nan Comharran-adhartais gus cuideachadh le breithneachadh proifeiseanta air coileanadh ìre;
- Adhartas ann an èisteachd agus labhairt tarsainn air ìrean a tha air an cur a-mach anns na Comharran-adhartais;
- An fhianais eadar-dhealaichte a tha ga cleachdadh gus breithneachadh proifeiseanta a dhèanamh;
- Co-mheasadh èifeachdach air ionnsachadh, teagasg agus measadh dealbhaichte.
Bidh aire shònraichte air èisteachd agus labhairt san t-seisean seo. Tha e air iarraidh air luchd-teagaisg fianais measaidh airson èisteachd agus labhairt tarsainn nan ìrean a thoirt leotha chun an Alltain.
Thèid seo a chleachdadh gus co-thuigse air slatan-tomhais fhaighinn.
Bu chòir do luchd-teagaisg dèanamh cinnteach gu bheil na ceadan iomchaidh aca gus eisimpleirean de obair sgoilearan a shealltainn.
Bidh e feumail do luchd-teagaisg ma bheir iad sùil air ceistean stiùiridh a tha ann a-nis gus taic a thoirt le co-mheasadh air litearrachd agus Beurla agus air àireamhachd agus Beurla.
4. e-Sgoil: Fuasgladh didseatach airson Foghlam tro Mheadhan na Gàidhlig
Foghlam Alba & e-Sgoil
Tha e-Sgoil a’ tairgsinn ionnsachadh didseatach mar fhuasgladh do churraicealam FMG. San t-seisean seo gheibh luchd-teagaisg sealladh air cò ris a tha e coltach a bhith nad thidsear, nad chomasaiche agus nad neach-ionnsachaidh ann an e-Sgoil. Bidh an seisean seo a’ toirt taic do luchd-teagaisg ann am foghlam farsaing coitcheann 3-15 gus:
- eòlas a chur air an teicneòlas dhidseatach a tha e-Sgoil a’ cleachdadh
- fòcas a chur air feallsanachd teagaisg èifeachdach gus taic a thoirt do ionnsachadh le teicneòlas
- curraicealam na bun-sgoile a dhealbhadh gus taic a thoirt le bhith a’ gluasad gu ionnsachadh a tha air a lìbhrigeadh gu ìre tro theicneòlasan didseatach
- curraicealam àrd-sgoile a dhealbhachadh le steach-chur bho e-Sgoil
5. Sàr-mhaitheas ann am foghlam
Foghlam Alba
Cuidichidh an seisean seo luchd-teagaisg ann a bhith a’ cleachdadh fèin-mheasadh gus sàr-mhaitheas agus co-ionannachd ann am Foghlam Gàidhlig 3-18 fhaighinn. Bidh aire shònraichte air na cuspairean a chomharraich aithisg an luchd-sgrùdaidh, Càileachd agus Leasachadh ann am Foghlam na h-Alba, 2012-2016. Am measg nan cuspairean a thèid a thaisbeanadh agus a dheasbad bidh:
- ceannas èifeachdach ann an sgòiltean agus sgoiltean-àraich Gàidhlig 3-18;
- a’ cleachdadh curraicealam le deagh shructair agus deagh dhealbhachadh gus coileanadh àrdachadh;
- bogadh, eadar-obair agus feallsanachd teagaisg deagh-ghnè tro chluich;
- a’ cleachdadh measadh gus cur ri adhartas agus coileanadh;
- a’ cruthachadh sgoiltean agus sgoiltean-àraich aig a bheil co-thuigse agus seasamh in-ghabhalach a thaobh na Gàidhlig
1. SQA – Sgrìobhadh aig Àrd Ìre do luchd-ionnsachaidh
Marilyn Waters & Calum MacAoidh SQA
San t-Sultain 2016, dh’inns an Leas-phrìomh Mhinistear agus an Rùnaire Caibineit airson Foghlam agus Sgilean gun deigheadh aonadan agus measaidhean aonaid a thoirt, beag air bheag, às a’ chùrsa Nàiseanta 5 gu Àrd Ìre Adhartach.
Thuirt e cuideachd gun deigheadh deuchainn dheireannach neartaichte agus obair-cùrsa an àite nan aonadan agus nam measaidhean aonaid, mar a tha iomchaidh do gach cuspair.
’S e amas an t-seisein gum faigh tidsearan, òraidichean agus luchd-measaidh:
- tar-shealladh air a’ mheasadh cùrsa ùraichte airson Gàidhlig Nàiseanta 5 bho bhliadhna-sgoile 2017/18
- fiosrachadh air dè tha air atharrachadh agus dè nach eil
- fiosrachadh mionaideach air a phàipear-cheistean agus air pàirtean a’ chùrsa
- cothrom ceistean a chur
2. Obair le Sgaradh ann an Ceumannan agus Apps cànain
Emma Burrows agus Fionnlagh Coinneagan
Bidh a’ bhùth-obrach na dà leth.
Pàirt 1: Sùil air eisimpleirean de dh’obair le sgaradh ann an Ceumannan.
Pàirt 2: Sùil air apps fheumail ann an teagasg agus ionnsachadh cànain (Memrise, Apple Clips, Ankiapp agus app ùr Cheumannan).
3. A’ Beachdachadh air Goireasan Litreachais: Fileantaich
Catriona Currie
Bidh a’ bhùth-obrach seo a’ coimhead air na goireasan litreachais a thathar a’ cleachdadh san Àrd Sgoil.
Bithear a’ beachdachadh air taghadh de ghoireasan a tha freagarrach air ceann shìos na sgoile gu ruige ceann shuas na sgoile.
Bithear a’ toirt sùil air taghadh de ghoireasan.
Thathar a’ sùileachadh gum bi cothrom còmhraidh aig com-pàirtichean mu ghoireasan a thathar a cleachdadh nar sgoiltean a bharrachd air na diofar dhòighean a thathar gan cleachdadh.
4. Deasbad Nàiseanta
Aonghas Dòmhnallach & Fionnlagh Coinneagan
Bùth-obrach a bheir stiùireadh do thidsearan air mar a nì iad ullachadh còmhla ri sgoilearan air thoiseach air an Deasbad Nàiseanta. Bidh stiùireadh ann bho thaobh tidseir agus bho thaobh britheimh.
5. Litreachas do luchd-ionnsachaidh aig Àrd Ìre
Mairead NicÌomhair
A’ coimhead ri agus a’ beachdachadh air litreachas a bhiodh aig Àrd Ìre freagarrach do luchd-ionnsachaidh aig an Àrd Ìre.
A’ coimhead ri puingean mar cànan, dòigh lìbhrigidh agus cuspairean sònraichte. Bidh beachdan luchd-teagaisg fhèin cudromach airson cur ris a’ bhùth-obrach seo.
