1. A-null ’s a-nall
Marie agus Fay, Bòrd na Gàidhlig
Òrain is rannan sìmplidh airson cleachadh anns na seiseanan 0-3 le clann agus pàrantan. Tha rannsachadh air sealltainn gu bheil òrain is rannan cho cudromach ann a bhith a’ togail agus a’ cleachdadh cànan agus ga stèidheachadh.
2. Go! Gaelic
Jackie Mullen
Bidh Jackie Mullen, bho Sgioba Sgaoilidh Go!Gaelic aig Stòrlann, a’ dèanamh bùth-obrach air mar a ghabhas an goireas Go! Gaelic a chleachdadh còmhla ri luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig bhon Tràth Ìre chun na Dàrna Ìre.
Bidh cothrom ann coimhead air planadh adhartais do Luchd-ionnsachaidh a tha ag ionnsachadh Gàidhlig mar L2 agus L3. Bidh Jackie, a dh’ionnsaich Gàidhlig i fhèin, a’ toirt trèanadh ann an GLL (Gaelic Language Learning) do thidsearan ann am meadhan Alba.
’S e prògram sònraichte a th’ ann an GLL (GLPS roimhe) le trèanadh, taic agus goireasan a dh’ullaicheas tidsearan leis na sgilean Gàidhlig agus na modhan teagaisg a tha riatanach gus Gàidhlig a lìbhrigeadh mar L2 no L3 bhon Tràth Ìre chun an Dàrna Ìre sa bhun-sgoil.
3. Cò tha sin?
Dougie Beck
A’ cleachdadh phupaidean airson cànan a bheothachadh le clann òg agus pàrantan.
A’ coimhead ri leabhraichean a thoirt beò le bhith a’ cleachdadh phupaidean agus ris an t-eòlas agus na sgilean againn fhèin a neartachadh. Diofar eisimpleirean airson pupaidean sìmplidh a chruthachadh le clann.
4. Tiugainn a-mach
Alasdair MacDhaibhidh
Cothrom a dhol a-mach mu chuairt an Taigh-òsta agus coimhead dè na rudan a nì sinn còmhla le clann òg agus pàrantan a-muigh anns an àrainneachd – ’s dòcha fiù ’s a’ coimhead airson mheanbh-bhiastagan.
A’ cruthachadh ghoireasan sìmplidh airson cleachdadh le clann a bhith a’ cluich a-muigh.
5. Cànan is cleachdadh
A’ cruthachadh àrainneachd làn Gàidhlig, stèidhichte air rannsachadh anns na tràth ìrean agus bogadh cànain. Tòrr mòr fios is rudan airson cànan a neartachadh le clann agus pàrantan. Ag obair còmhla le clann aig diofar aoisean.
6. Messy Play
MessyNess
Bùth-obrach air cluich le stuthan eadar-dhealaichte mar slaman-milis, cop, poll, gainmheach, duilleagan, flùr, uisge, dèideagan agus abair tòrr spòrs.
7. Fasgadh
Alasdair MacDhaibhidh
A’ cruthachadh àiteachan a-muigh airson clann a bhith a’ cluich agus ag ionnsachadh – a’ togail dens, ionadan-fasgaidh agus beagan sgilean “Bushcraft”.
1. Reflective Reading (Bun-sgoil & Trath Ìrean)
Anna Glennie agus Jayne NicAsgaill
Air a chruthachadh gu sònraichte airson Alba, tha Reflective Reading – leughadh le tuigse – na mhodh-obrach a ghabhas cleachdadh bho P1 gu P7 agus nas fhaide air adhart.
’S e seo dòigh-obrach thogarrach air:
- tuigse, buileachadh ann an leughadh agus togradh airson leughadh a leasachadh do na h-uile
- leughadh a dhèanamh na annas às ùr, le beachdan agus gnìomhan spòrsail, tarraingeach airson leughadh a theagasg
- luchd-leughaidh fad-bheatha a chruthachadh aig a bheil deagh chleachdaidhean leughaidh, ris an còrd teacsa den h-uile riochd
Air a dhealbhachadh gu bhith na ‘ath-cheumannan’ do leughadh ann an Alba, tha Reflective Reading a’ freagairt nan amasan aig a’ Churraicealam airson Sàr-mhathais, a’ gabhail a-steach nan Eòlasan agus nam Builean, agus nan 7 Prionnsapalan.
Bidh còmhradh-ionnsachaidh air leughadh gus taic a chur ri AifL air a thòiseachadh ’s air a bhrosnachadh le Measaidhean Leughaidh sìmplidh.
A bharrachd air seo, chaidh tagsonamaidh ùr do leughadh a chruthachadh gus dèanamh cinnteach gu bheil àrd-sgilean smaoineachaidh air am fighe a-steach ann an teagasg leughaidh.
Còrdaidh e ri clann agus ri tidsearan a bhith a’ cleachdadh Combaist a’ Chomais-tuigse, a’ cruthachadh Mapaichean Ghnìomhan agus a’ dèanamh gnìomhan Textplorers.
2. Obair PE sa bhun-sgoil
Megan NicChoinnich
Anns a’ bhùth-obrach seo, gheibh thu cothrom eòlas a chur air obair agus geamannan PE airson gach ìre sa bhun-sgoil.
Coimheadaidh sinn air na goireasan PE a th’ ann agus gheibh thu fiosrachadh air mar a chuireas tu air dòigh seata leasanan agus plana bliadhail PE.
3. A’ teagasg ealain sa bhun-sgoil
Magaidh Nic a’ Ghobhainn
A’ cur eòlas gnìomhach air stuthan agus dòighean a ghabhas cur ri cuspairean, pròiseactan agus ionnsachadh tarsainn air a’ churraicealam.
4. Dràma sa bhun-sgoil
Dougie Beck
Soilleireachadh, daingneachadh, measadh agus taisbeanadh: dràma air feadh a’ Churraicealaim.
Gabhaidh dràma cleachdadh gu làitheil air feadh a’ Churraicealaim, ‘s i a’ cur gu mòr ri ionnsachadh agus coileanadh chloinne aig gach ìre sa bhun-sgoil:
- a’ brosnachadh sgoilearan gu bhith a’ co-obrachadh gu h-èifeachdach
- a’ leasachadh farsaingeachd tuigse agus a’ brosnachadh smaoineachadh cruthachail domhain
- a’ toirt cothrom do thidsearan agus sgoilearan ri chèile adhartas a mheasadh agus soirbheachas agus ionnsachadh a thaisbeanadh
NB: cha bhi a’ bhùth-obrach seo a’ gabhail gnothach ri dràma an àrd-ùrlair, ged a ghabhas cuid mhath dhith cleachdadh ann an suidheachaidhean taisbeanail.
5. Àireamhachd
Shona NicDhòmhnaill
A’ cleachdadh adhartas Àireamhachd na Gàidhealtachd gus sealltainn mar a ghabhas sgilean àireamhachd a leasachadh, agus na goireasan practaigeach a ghabhas cleachdadh gus seo a dhèanamh.
6. Suas leis a’ Ghàidhlig
Sandra Cunniffe agus Ealasaid Anna Croall
Dòighean obrach airson brosnachadh agus a’ neartachadh na Gàidhlig a h-uile là anns a’ Bhun-sgoil.
7. RAFA
Anna Ghreumach & tidsear eile
Tha RAFA (Raising Attainment for All – Ag Àrdachadh Buileachadh do na h-Uile)) na phàirt den CYPIC (Children and Young People’s Improvement Collaborative – Co-obrachadh Leasachaidh do Chlann agus Òigridh), dòigh-obrach leasachaidh mhòr nàiseanta.
’S e modh-eòlas leasachaidh le structair mionaideach a th’ ann ach tha e èifeachdach agus furasta.
Tha e stèidhichte air a’ chuairt PDSA – Plan – Do – Study – Act. ’S e an t-amas ‘tòiseachadh beag’ a dhèanamh, le sgoilearan fa leth no le buidhnean beaga gus atharrachadh fheuchainn, agus an uair sin ‘leudachadh’ gus an clas gu lèir no an sgoil gu lèir a thoirt a-steach.
Tha ‘diagraman dhràibhearan’ – anns a bheil targaid SMART (cò, dè, dè cho mòr, cuin), prìomh dhràibhearan agus iar-dhràibhearan – gan cleachdadh airson planadh.
Tha ‘Clàran ruith’ gan cleachdadh gus adhartas a chlàrachadh agus, gu cudromach, gus atharrachadh a dhèanamh nuair a bhios sgòran nas slaodaiche no a’ dol sìos.
Mar seo, tha an dòigh-obrach sùbailte agus gu tric tha an t-adhartas luath.
8. Co-mheasadh
Christeen NicLeòid
Tha co-mheasadh riatanach ann a bhith a’ tuigsinn, a’ co-roinn agus a’ cleachdadh shlatan-tomhais gu cunbhalach tarsainn air a’ churraicealam agus aig gach ìre.
Tha an tuigse cho-roinnte seo a’ buntainn do na sgilean agus don eòlas a tha a dhìth airson ‘pasgan’ de bhuilean aithnichte agus aontaichte, do luchd-obrach agus luchd-ionnsachaidh, a thèid a choileanadh le amasan-ionnsachaidh agus slatan-tomhais soirbheachais de dheagh ghnè.
A bharrachd air seo, bidh co-mheasadh de dheagh ghnè cuideachd a’ leasachadh tuigse cho-roinnte air àrd-ghnìomhan, àrd-cheistean agus àrd-mheasaidhean iomlanach.
Le bhith a’ com-pàirteachadh ann an co-mheasadh de dheagh ghnè agus a’ faighinn fios air ais, bidh piseach a’ tighinn air càileachd an ionnsachaidh agus an teagaisg, agus bidh slatan-tomhais agus dàta a’ fàs nas làidire.
9. Gràmar
Gille Brìghde MacIlleMhaoil
Bidh Gillebrìde MacIlleMhaoil bho Oilthigh Ghlaschu a’ mìneachadh cuid dhe na puingean gràmair as bunaitiche agus as trice a bhios sgoilearan a’ faighinn ceàrr. Bidh seo air a lìbhrigeadh tro mheadhan na Gàidhlig agus bi cothrom ann ceistean gràmair a thogail agus a dheasbad cuideachd.
10. Litreachadh le Lasadh
Gwen Culbertson agus Màiri NicDhòmhnaill
Thig còmhla ri Gwen agus Màiri airson seisean litreachaidh – cothrom goireasan a tha ri fhaotainn a chleachdadh agus obrachadh còmhla airson goireasan ùra a chruthachadh airson gach ìre sa bhun-sgoil.
1. A’ toirt taic do dh’oileanaich ASN sa chlas
An Dr Fiona Lyon agus Catriona Chaimbeul
Bha a’ bhùth-obrach phractaigeach seo a’ coimhead air an Leabhar-taic ASN air-loidhne a bharrachd air a bhith a’ cruthachadh liostaichean fhaclan le prògram bathar-bog.
Chaidh coimhead air goireasan taic litearrachd agus fhuair luchd-frithealaidh cunntas air a’ phròiseact measadh leughaidh.
Chaidh coimhead air gnothaichean practaigeach a thaobh a bhith a’ toirt taic do sgoilearan air a bheil dyslexia – agus le sin do sgoilearan gu lèir!
2. Comic Life
Chris Mitchell
3. Comharran-adhartais airson Litearrachd agus Gàidhlig
(B-s & À-s 1-3)
Foghlam Alba
Anns an t-seisean seo, gheibh luchd-teagaisg cothrom eòlas nas fheàrr a chur air na comharran-adhartais airson Litearrachd agus Gàidhlig, gu sònraichte airson èisteachd agus labhairt.
’S e amas an t-seisein tuigse nas doimhne a thoirt do luchd-teagaisg air na h-ìrean nàiseanta a tha na Comharran-adhartais a’ toirt, tarsainn air foghlam farsaing coitcheann.
Am measg nam prìomh chuspairean a thèid a thaisbeanadh agus a dheasbad tha:
- A’ cleachdadh nan Comharran-adhartais gus cuideachadh le breithneachadh proifeiseanta air coileanadh ìre;
- Adhartas ann an èisteachd agus labhairt tarsainn air ìrean a tha air an cur a-mach anns na Comharran-adhartais;
- An fhianais eadar-dhealaichte a tha ga cleachdadh gus breithneachadh proifeiseanta a dhèanamh;
- Co-mheasadh èifeachdach air ionnsachadh, teagasg agus measadh dealbhaichte.
Bidh aire shònraichte air èisteachd agus labhairt san t-seisean seo. Tha e air iarraidh air luchd-teagaisg fianais measaidh airson èisteachd agus labhairt tarsainn nan ìrean a thoirt leotha chun an Alltain.
Thèid seo a chleachdadh gus co-thuigse air slatan-tomhais fhaighinn.
Bu chòir do luchd-teagaisg dèanamh cinnteach gu bheil na ceadan iomchaidh aca gus eisimpleirean de obair sgoilearan a shealltainn.
Bidh e feumail do luchd-teagaisg ma bheir iad sùil air ceistean stiùiridh a tha ann a-nis gus taic a thoirt le co-mheasadh air litearrachd agus Beurla agus air àireamhachd agus Beurla.
4. e-Sgoil: Fuasgladh didseatach airson Foghlam tro Mheadhan na Gàidhlig
Foghlam Alba & e-Sgoil
Tha e-Sgoil a’ tairgsinn ionnsachadh didseatach mar fhuasgladh do churraicealam FMG. San t-seisean seo gheibh luchd-teagaisg sealladh air cò ris a tha e coltach a bhith nad thidsear, nad chomasaiche agus nad neach-ionnsachaidh ann an e-Sgoil. Bidh an seisean seo a’ toirt taic do luchd-teagaisg ann am foghlam farsaing coitcheann 3-15 gus:
- eòlas a chur air an teicneòlas dhidseatach a tha e-Sgoil a’ cleachdadh
- fòcas a chur air feallsanachd teagaisg èifeachdach gus taic a thoirt do ionnsachadh le teicneòlas
- curraicealam na bun-sgoile a dhealbhadh gus taic a thoirt le bhith a’ gluasad gu ionnsachadh a tha air a lìbhrigeadh gu ìre tro theicneòlasan didseatach
- curraicealam àrd-sgoile a dhealbhachadh le steach-chur bho e-Sgoil
5. Sàr-mhaitheas ann am foghlam
Foghlam Alba
Cuidichidh an seisean seo luchd-teagaisg ann a bhith a’ cleachdadh fèin-mheasadh gus sàr-mhaitheas agus co-ionannachd ann am Foghlam Gàidhlig 3-18 fhaighinn. Bidh aire shònraichte air na cuspairean a chomharraich aithisg an luchd-sgrùdaidh, Càileachd agus Leasachadh ann am Foghlam na h-Alba, 2012-2016. Am measg nan cuspairean a thèid a thaisbeanadh agus a dheasbad bidh:
- ceannas èifeachdach ann an sgòiltean agus sgoiltean-àraich Gàidhlig 3-18;
- a’ cleachdadh curraicealam le deagh shructair agus deagh dhealbhachadh gus coileanadh àrdachadh;
- bogadh, eadar-obair agus feallsanachd teagaisg deagh-ghnè tro chluich;
- a’ cleachdadh measadh gus cur ri adhartas agus coileanadh;
- a’ cruthachadh sgoiltean agus sgoiltean-àraich aig a bheil co-thuigse agus seasamh in-ghabhalach a thaobh na Gàidhlig
1. SQA – Sgrìobhadh aig Àrd Ìre do luchd-ionnsachaidh
Luchd-obrach SQA
San t-Sultain 2016, dh’inns an Leas-phrìomh Mhinistear agus an Rùnaire Caibineit airson Foghlam agus Sgilean gun deigheadh aonadan agus measaidhean aonaid a thoirt, beag air bheag, às a’ chùrsa Nàiseanta 5 gu Àrd Ìre Adhartach.
Thuirt e cuideachd gun deigheadh deuchainn dheireannach neartaichte agus obair-cùrsa an àite nan aonadan agus nam measaidhean aonaid, mar a tha iomchaidh do gach cuspair.
’S e amas an t-seisein gum faigh tidsearan, òraidichean agus luchd-measaidh:
- tar-shealladh air a’ mheasadh cùrsa ùraichte airson Gàidhlig Nàiseanta 5 bho bhliadhna-sgoile 2017/18
- fiosrachadh air dè tha air atharrachadh agus dè nach eil
- fiosrachadh mionaideach air a phàipear-cheistean agus air pàirtean a’ chùrsa
- cothrom ceistean a chur
2. Obair le Sgaradh ann an Ceumannan agus Apps cànain
Emma Burrows agus Fionnlagh Coinneagan
Bidh a’ bhùth-obrach na dà leth.
Pàirt 1: Sùil air eisimpleirean de dh’obair le sgaradh ann an Ceumannan.
Pàirt 2: Sùil air apps fheumail ann an teagasg agus ionnsachadh cànain (Memrise, Apple Clips, Ankiapp agus app ùr Cheumannan).
3. Measadh sgrìobhadh
Catriona Currie
Bidh a’ bhùth-obrach seo a’ coimhead air na goireasan litreachais a thathar a’ cleachdadh san Àrd Sgoil.
Bithear a’beachdachadh air taghadh de ghoireasan a tha freagarrach air ceann shìos na sgoile gu ruige ceann shuas na sgoile.
Bithear a’ toirt sùil air taghadh de ghoireasan.
Thathar a’ sùileachadh gum bi cothrom còmhraidh aig com-pàirtichean mu ghoireasan a thathar a cleachdadh nar sgoiltean a bharrachd air na diofar dhòighean a thathar gan cleachdadh.
4. Deasbad Nàiseanta
Aonghas Dòmhnallach & Fionnlagh Coinneagan
Bùth-obrach a bheir stiùireadh do thidsearan air mar a nì iad ullachadh còmhla ri sgoilearan air thoiseach air an Deasbad Nàiseanta. Bidh stiùireadh ann bho thaobh tidseir agus bho thaobh britheimh.
5. Litreachas do luchd-ionnsachaidh aig Àrd Ìre
Mairead NicÌomhair
A’ coimhead ri agus a’ beachdachadh air litreachas a bhiodh aig Àrd Ìre freagarrach do luchd-ionnsachaidh aig an Àrd Ìre.
A’ coimhead ri puingean mar cànan, dòigh lìbhrigidh agus cuspairean sònraichte. Bidh beachdan luchd-teagaisg fhèin cudromach airson cur ris a’ bhùth-obrach seo.
